| ERUZ, Sâkine (2003) Çeviriden Çeviribilime, İstanbul: Multilingual Aşağıdakı kesit iki yıl önce tükenen yukarıdaki kitaptan alıntılanmıştır : s. 145-149 Bu yayınlara kuşkusuz çok sayıda yeni dergi eklenmiştir. Bunlardan biri de Sabri Gürses tarafından yönetilen online dergi “ceviribilim.com” ve Tozan Alkan tarafından çıkarıyan Çevirmenin Notu dergisidir. Aralık ayı dergisi çıkmıştır. Konuyla ilgilenlere bir an önce almaları önerilir. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Çeviribilim Bölümü Dergisi’nin ilk sayısı da Aralık 2010’da yayımlanmıştır. |
Türkçe Yayınlar
Çeviribilim alanında yayınlar seksenli yıllardan sonra değişik metin türlerini de kapsayarak çeşitlilik göstermeye başlamıştır. Günümüzde çeviriye her pencereden bakan yayınlar bulmak olanaklıdır. Ancak seksenli yıllara değin genelde çeviri dendiğinde, öncelikle Türkiye’de “yazın alanında’” yapılan çeviriler akla gelmekteydi. Kuşkusuz bu tür bir yaklaşımda “Tercüme Dergisinin” etkisi büyük olmuştur. Metis Çeviri Dergisi’ne değin bu tür dergiler çoğu zaman yazın ve düşün alanında yapılan çevirilere ilişkin tartışmalara yer vermişlerdir.
Çeviri Dergileri
Cumhuriyet’ten önce de çeviri konusunu ele alan dergiler yayımlanmıştır. Ancak konunun kapsamlı olması nedeniyle biz burada Cumhuriyet Döneminde ve günümüzde yayımlanan dergileri tanıtmaya çalışacağız.
Dergileri tanıtmaya Hasan Âli Yücel döneminde yayımlanan Tercüme Dergisi ile başlayacağız. Bu dergileri sonraki yıllarda yayımlanan Yeni Dergi, Yeni Ufuklar, Çeviri, Yazko Çeviri, BSF, MEB, Metis, Tömer Çevirive ağırlıklı olarak çevirmenlik mesleği konusunu ele alan Çeviri Haber, Çeviri Bülteni ve Kongre gibi sözlü çeviriye yönelik dergilerin tanıtımı izleyecektir.
“Tercüme 19 Mayıs 1940 yılında iki aylık olarak yayımlanmaya başlamış ve son sayısı 87. sayı , Temmuz-Eylül 1966 tarihiyle çıkmıştır.” Dergide, Cumhuriyet Tarihinde çevrilen Batı klasiklerinin ve düşün yazılarının çevirilerine ilişkin tartışmalara ve çeviri metinlere yer verilmiştir. “Hasan Âli Yücel yazdığı önsözde şöyle belirtmiş: Çeviri yoluyla düşünce dünyasını zenginleştirmek ve çeviriye yön ve hız kazandırmak. Dergi, Türkiye’de başlayan bir çeviri hareketinin nasıl gelişmesi gerektiğini, kuram yazılarını da araya serpiştirerek, ama daha çok örnekleyerek vermiş. Çevirmenler güç metinlere de el atmışlar ve örnek göstererek çeviri dilinin gelişmesine yardımcı olmuşlar. Yazko Çeviri’den önce işlevleri değişik iki dergiden daha söz edebiliriz: Yeni Ufuklar ve Yeni Dergi (1964-1980) .Bunların amacı doğrudan doğruya çeviri değil; başlıca amaçları çeviriler aracılığıyla çağın gelişmelerine, düşünce alanında öbür ülkelerdeki gelişmeleri yansıtmak olmuştur. Ayrıca bu dergilere çeviri dergisi adını veremememizin nedeni, çeviri kuramı üzerinde durmamış olmalarıdır. Yazko Çeviriye gelince, o dönemde çeviri ve dil üzerine başlatılmış olan birtakım çalışmalar dergide yansıtılmış. 1940-60 yılları arasında Tercüme dergisinin çalışmaları Türk dilinin gelişmesine büyük ölçüde katkıda bulunmuştur.
Yazko Çeviri Dergisi, Temmuz-Ağustos 1981/Mart-Nisan 1984 tarihleri arasında, 18 sayı yayımlamıştır .
Bu dergiler dışında çeviri etkinliğine yönelik dergiler arasında, 1979’da yayımlanan Kültür Bakanlığı ya da MEB’ın düşün, bilim, eğitim ve sanat dergisini (2 sayı), 1985 ve 1986’da yayımlanan BFS Dün ve Bugün Çeviri ve ABC’nin birkaç sayı çıkan Çeviri Dergisini sayabiliriz.
Metis Çeviri Dergisi, Ekim 1987 – Ekim 1992 tarihleri arasında 21 sayı yayımlanmıştır (Metis 1992:141-147) . Metis Çeviri’yi diğer dergilerden ayıran özellik, Metis Çeviri’de çeviriyle ilgili tüm konulara yer verilmesi ve metin türü yelpazesinin geniş tutulmasıydı. İlkin, Metis Çeviri dergileriyle kullanmalık metinler ve uzmanlık metinleri de çeviri konusu olmaya başlamıştır. Hatta 17. sayılı derginin konusu “Uzmanlık Alanları” na ayrılmıştır. İlk kez Metis Çeviri’de çeviri etkinliğine daha açık uçlu ve çok perspektifli bakılmaya başlanmış olmasıyla, çağdaş çeviri kuramları ve çeviri tartışmalarına da yer veren Metis Çeviri Dergisi, bu tutumuyla Türkiye’de çeviribilimsel gelişmelerde bir ilke imzasını atmış ve çeviri etkinliği ve çeviribilimle ilgili tüm konuları çatısı altında toplamayı başarmıştır. Derginin 9. sayısında Ömer Demircan ve Aybars Erözden “daha önce yayımlanmış Çeviri Kaynakçalarına” ilişkin kapsamlı bir çalışma yapmışlardır. Kaynakçanın devamı 1991’de Metis 14’te yayımlanmıştır. Metis Çevirinin 14’üncü sayısında “Çeviri Çocuk Edebiyatı Kaynakçası I”, 15’inci sayısında da “Çeviri Çocuk Edebiyatı Kaynakçası II “ başlıklı kaynakça derlemeleri bulunmaktadır. 15. sayıda “Çeviri Bilim-Kurgu yapıtlara” ilişkin ayrı bir kaynakça yayımlanmıştır.
Tömer’in yayımladığı Tömer Çeviri Dergisi’nde “dilbilim”, “dil” ve çevirmenlik mesleğine yönelik değişik alanlarda yazılar bulunmasına karşın yazın alanı baskındır.
Tüm bu dergiler dışında “Varlık”, “Adam-Sanat”, “Kitap-lık” gibi dergilerde, başka dergilerde ve gazetelerde de çeviri üzerine yazılar bulmak olanaklıdır.
Medya’da kültür programlarında da zaman zaman çeviri üzerine söyleşiler yapılmaktadır. Bu söyleşiler genelde salt yazın alanı ile sınırlıdır.
Piyasa çevirilerine ve çevirmen sorunlarına yönelik yayımlanan dergilerden “Çeviri Haber” ve “Çeviri Bülteni” adlı dergileri sayabiliriz. Ancak bu dergilerden ilki iki sayı çıkmış, diğeri de birkaç sayı sonra kapanmıştır. Felek Yayıncılığın yayımladığı “Kongre” başlıklı dergi ise genelde her sayısında kısa bir makalede öncelikle sözlü çeviri etkinliğini değişik açılardan ele almaktadır.
Çeviri Özel Sayfaları
Süreli yayınlar da çeviri konusunu bazen makalelerde, bazen de özel sayılarda ele almışlardır. Ancak bu tür derleme şeklinde yayımlanan yayınlarda da çeviri etkinliğine genelde yazınbilim ve dilbilim penceresinden bakılmaktadır. Bu yayınlardan bazıları aşağıda tanıtılacaktır.
Düzenli basılan çeviri dergilerinin dışında 1978’te yayımlanan Türk Dili “Çeviri Sorunları Özel Sayısı”nda olduğu gibi bir kere yayımlanan özel sayılar da bulunmaktadır. Dergide, makalelerin derlendiği dönem gereği, çeviri etkinliğini yazınsal ve düşünsel metinler kapsamında ele alınmıştır. Bu özel sayıda B. Vardar’ın çeviriyi dilbilimsel bakış açısıyla anlatan ve A. Göktürk’ün çeviri etkinliğini erek kültür odaklı inceleyen makaleleri bulunmaktadır. Dergideki çeviri tarihine ilişkin makaleler de bu alandaki gelişmelere ışık tutmaktadır. Dergi çeviri etkinliğini zamanın koşullarına göre bir bütün olarak ele alan ve çeviriye bu pencereden bakmayı başaran ilk dergilerden biridir.
Tük Dili’nin bu yaklaşımını daha sonra değişik dergilerde de görmek olanaklıdır. 1986’da Milliyet Sanat ve Gösteri Dergileri, 1992’de de Varlık Dergisi Çeviri Özel Sayısı çıkaran dergilerden bir kaçıdır.
Dilbilim de çeviri etkinliğine uzun yıllar ev sahipliği yapmış ve çeşitli dilbilim dergilerinde çeviri etkinliğini anlatan makaleler yayımlanmıştır. Bu doğrultuda Dilbilim Araştırmaları ve benzer dergilerde de çeviribilime yönelik çalışmalar bulunmaktadır. Karşılaştırmalı çalışmalara da yer veren “Dilbilim Araştırmaları” 1993’te yayımladığı dergisini “Çeviri EleştirisiÖzel Bölümü” olarak adlandırmıştır. Dergide dilbilimciler ve çeviribilimciler çeviri ve çeviribilim üzerine makaleleri kaleme almışlardır. Ancak bu çalışmalar da genelde yazın ya da doğrudan dil üzerine yoğunlaşan çalışmalardır.
Çeviriye özel olarak yer veren dergiler yukarıdaki dergilerle sınırlı değildir kuşkusuz. Bu çalışmanın amacı bu alanda yapılan etkinlikleri belirtmekti ve daha kapsamlı bir inceleme çalışmanın sınırlarını aşacaktı, o nedenle burada birkaç dergiyi ele almakla yetinmek zorunda kalınmıştır.
